Δυο χρονογραφήματα του 1950.
Από το βιβλίο ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ << ΑΤΤΙΚΑ >> 400 χρονογραφήματα (1939 – 1958) για την Αθήνα και την Αττική , φιλολογική επιμέλεια – κείμενα Νίκος Σαραντάκος ( Εκδόσεις Αρχείο, 2016) διαβάστε δύο χρονογραφήματα για τα τροχαία που έγραψε ο μεγάλος μας ποιητής το 1950. 67 χρόνια μετά διατηρούν την επικαιρότητα και σήμερα.
Στον απόηχο της 4ης εβδομάδας οδικής ασφάλειας και της ενδιαφέρουσας εκδήλωσης που οργάνωσε ο Πανελλαδικός Σύλλογος ΄΄SOS ΤΡΟΧΑΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΄΄
Γιώργος Ιατρού.
Ποδάρια και Τροχοί, 27 Μαΐου 1950
‘Ητανε, λένε οι γεωλόγοι , πρώτα η βασιλεία των δεινοσαύρων. Ακολούθησε η βασιλεία των θηρίων και συνεχίζ’ η βασιλεία του ανθρώπου (δεινόσαυρος και θηρία μαζί), όσο να έρθ’ η βασιλεία της Μύγας, που θα εξαφανίσει απ’ τον πλανήτη μας κάθε ζωή. Δεν πρόβλεψαν όμως οι γεωλόγοι πως πρίν από το βασίλειο της Μύγας θα μεσολαβήσει το βασίλειο των τροχών.
«Πόλεμος πάντων πατήρ» , είπαν οι αρχαίοι. «Πάντες πατέρες του πολέμου», λένε οι νεότεροι – με την έννοια ότι «πάντες» είναι οι «ολίγοι». Ο πόλεμος μεταξύ τροχών και ποδαριών είναι η προτελευταία φάση του Τέλους!
‘Όσο απλώνονται οι τροχοί, τόσο μαζεύονται τα ποδάρια – όταν δεν κόβονται. Οι μεγάλες πολιτείες δεν είναι πια κατοικίες διπόδων αλλά πίστες τροχοφόρων.
Οι «ιπτάμενοι» τροχοί διώξανε πρώτ ’ από τους δρόμους τα χαμόσυρτα ποδάρια: τα στριμώξανε στα πεζοδρόμια. Και τώρα τους παίρνουν και τα πεζοδρόμια: άρχισαν από τα μισά, όσο να τους τα πάρουν όλα.
Κούρσες, ταξιά, λεωφορεία, τράμια, μοτοσυκλέτες και νεκροφόρες (όλα τους νεκροφόρες: κουβαλούν ή δίνουν το θάνατο!) κυριαρχούνε, βροντάνε, διατάζουνε και κόβουν σ’ όλους τους δρόμους της Αθήνας. Τα πόδια φεύγουνε τροχάδην ( ας μπορούσανε να κάνουνε κι αλλιώς!) στις μέσα άκρες των πεζοδρομίων αλλά κι εκεί, όχι πολύ σπάνια, τα κυνηγάνε και τα κουτσουρεύουν από γούστο και δικαίωμά τους οι τροχοί.
Είναι τόσα πολλά τα κυνηγημένα πόδια, που τις ώρες του μεσημεριανού και του δειλινού, τις ώρες δηλαδή της μεγάλης κίνησης του πληθυσμού, δεν μπορείς να ξεχωρίσεις στη στενή λουρίδα της ελευθερίας τους, ακριβώς όπως το δάσος σ’ εμποδίζει να ιδείς τα δέντρα.
‘Αλλοτες, όταν η πρωτεύουσα είχε εκατό χιλιάδες ψυχόμετρι, τα πεζοδρόμια ήσαν διπλά στο φάρδος κι οι δρόμοι φυσική τους προέχταση. Μπορούσαν τα ευτυχισμένα πόδια της περασμένης γενιάς να περπατούν άνετα, να στέκονται , να συζητούν στη μέση των δρόμων: ήταν δικοί τους. Τα λίγα μόνιππα της οδού Σταδίου και της οδού Πατησίων ήτανε τόσο λίγα, που μοιάζανε με ντροπαλούς φιλοξενούμενους.
Τώρα, που ο πληθυσμός δεκαπλασιάστηκε, το δικαίωμα των δρόμων καταργήθηκε κι η ελευθερία των στενών λουρίδων, που μας απομείνανε, στένεψε περισσότερο
Τον «ψυχρό πόλεμο» μεταξύ ποδιών και τροχών, με συχνότατες αιματηρές συγκρούσεις δεν τον εσημείωσε κανένας – και κανένας Τρίγκβε Λι* και κανένας Ο.Η.Ε. δε νοιάστηκε να τον σταματήσει!
Κι ο πόλεμος αυτός δεν είναι μόνον υλικός, είναι και ψυχολογικός. Αυτοί που «τρώνε τα χιλιόμετρα» με τους τροχούς ( και πολύ περισσότερο αυτοί που έχουνε δικούς των ), θεωρούνε τα γαστερόποδα σκουλήκια των δρόμων κάτι λιγότερο από τα σκουλήκια. ‘Εχουνε την ψυχολογία της ανωτερότητας. Κι αγανακτούν με κείνους, που θέλοντας ή μη απλώνουν «περισσότερο του δέοντος» τα ποδάρια τους. Και για να μη δημιουργηθεί «κακόν προηγούμενον», τα τιμωρούνε τα τέτοια αυθάδικα ποδάρια – για να παραδειγματιστούνε τ’ άλλα.
Αυτήν την ψυχολογία της ανωτερότητας την είχαν ακόμα κι οι παλιοί αξιοδάκρυτοι αμαξάδες που σταθμεύανε στην Ομόνοια ή μπροστά στο ξενοδοχείο της “Μεγάλης Βρετανίας”. Ο πρόεδρός τους ο θρυλικός κυρ Στέφανος, ο “πρόεδρος της Δεξαμενής” και ο μοναδικός φίλος του μεγάλου Παπαδιαμάντη, αποστόμωνε συχνά τους αντιρρησίες του:
– Εγώ είδα και γνώρισα τον κόσμο από δύο μέτρα ψηλότερα παρά εσείς!
Εννοούσε το κάθισμά του στ’ αμάξι. Κι ήτανε περήφανος για τη διαφοράν αυτή θεωρήσεως της ζωής σε ύψος-χωρίς ο αγαθότατος εκείνος θυμόσοφος να’χει κόψει ποδάρια!
Aυτήν την ανωτερότητα των τροχοκινήτων ανθρώπων την αναγνωρίζει και το Κράτος. Στρώνει διαρκώς τους δρόμους γι’ αυτούς τους προνομιούχους και δε φκιάνει τα πεζοδρόμια για τα κατώτερα όντα. Κι όταν οι προνομιούχοι κόβουν και κανένα πόδι, τους “χαϊδεύει” με γελοία προστίματα. Κι έχει δίκιο. ‘Οποιος δεν έχει κεφάλι έχει ποδάρια, λέει η παροιμία. ‘Αρα όποιος έχει τροχούς έχει κεφάλι. Είναι “κατα τεκμήριον” εξυπνότερος. Κι ο έξυπνος πολίτης είναι ο χρήσιμος πολίτης!.
‘Oταν ο άνθρωπος πρωτάρχισε τον αγώνα της βιολογικής του προσαρμογής είχε τέσσερα χέρια. Τα δύο τα έκανε ποδάρια. Νομίζω πως η ίδια η Ανάγκη θα τον υποχρεώσει να τα κάνει και τ’ άλλα δυο του χέρια ποδάρια. Για να τρέχει γρηγορότερα να γλιτώνει απο τους τροχούς. Αυτή θα είναι η τελευταία φάση της εξέλιξης – και τους Τέλους του.
- Τρίγκβε Λι, Νορβηγός, τότε γενικός γραμματέας του ΟΗΕ.
Δεκάλογος των πεζών, 21 Οκτωβρίου 1950
- ‘Αλλοτες η μόνη ελευθερία των φτωχών ήταν η ελευθερία των ποδιών τους. Τότε μπορούσε κάθε πολίτης να κουνάει τα πόδια του όπου κι όπως ήθελε. Μπορούσε δηλ. να είναι πεζος- ακομα κι οι ποιητές.Σήμερα όμως τα πόδια χρειάζονται κολαούζο.Μωρά μαθαίνανε να περπατούν. Τώρα κυρίως οι μεγάλοι πρέπει να μάθουν. Γιατί σήμερα οι δρόμοι της Αθήνας θερίζονται απο τους τροχούς: από τα δρεπανηφόρα άρματα των νέων Ξέρξηδων.Πρέπει λοιπόν να ξέρει ο πεζός να περπατεί στο δρόμο, γιατί αλλιώς θα χάσει ή το κεφάλι του ή τα πόδια του.
***
Κάθε τόσο δημοσιεύονται “Οδηγοί των πεζών”. Αλλ’ είναι ολότελα μηχανικοί. Δεν λαμβάνουν υπόψη των τον ψυχολογικό παράγοντα. Κι όπως, σύμφωνα με τα νέα ήθη, αναθεωρούνται οι “Οδηγοι Συμπεριφοράς”, έτσι καιρός είναι ν’ αναθεωρηθούν κι οι “Οδηγοί των Πεζών”.
Δεν αρκεί το ένστιχτο της αυτοσυντηρησίας, για να σώζει κανείς τα κάτω και άνω άκρα του. Ούτε αρκούν τα κόκκινα και τα πράσινα φανάρια ή τα άσπρα γάντια της Τροχαίας. Ούτε κι η εξυπνάδα του διαβάτη. Κι όπως δεν αρκεί μια γυναίκα να στολίζεται και να βάφεται, για να γίνει ωραία, αλλά χρειάζεται πρώτ’ απ’ όλα οι αδένες της να λειτουργούν καλά κι η ψυχή της να’ναι φρέσκη, έτσι, για να σωθεί ο πεζός από τους τροχούς, πρέπει και το μυαλό του να’ναι καθαρό κι η ψυχή του ήρεμη.
***
Ιδού ένας νέος Δεκάλογος για τους πεζούς.
α) Πρίν να φύγετε πρωί από το σπίτι, να μην κάνετε καβγά με τη γυναίκα σας. Γιατί θα’σαστε ταραγμένος κι ο νους σας θ’ ασχολείται με όσο φαρμακερά σας είπε η γλώσσα της και με όσα εσείς δεν είχατε την ετοιμότητα να της απαντήσετε.
β) Να΄φύγετε από το σπίτι μιαν ώρα νωρίτερα απ’ ότι πρέπει, για να έχετε καιρό να περιμένετε στα πεζοδρόμια, όσο να ελευθερώνεται η διάβαση από το ένα στο άλλο πεζοδρόμιο.
γ) ‘Οταν περιμένετε στο πεζοδρόμιο, να φροντίζετε να στέκεστε πίσω από το δέντρο ή το στύλο ή το περίπτερο, γιατί, όχι σπάνια, οι τροχοί ανεβαίνουν και στο πεζοδρόμιο χάριν ποικιλίας
δ) Όταν περνατε το δρόμο κι έχετε πέταλα στα παπούτσια σας (και ποίος φτωχός δεν έχει! Ακόμα κι οι ξυπόλυτοι!), να πατάτε με όλην την πατούσα, κάθετα, στην άσφαλτο και κυρίως, αν βρέχει και να αποφεύγετε να πατάτε στα σίδερα των τράμ. Γιατί θα γλιστρήσετε κι άμα πέσετε, δεν θα σηκωθείτε μόνος σας!.
ε) Αν σας τραβούν οι ωραίες γυναίκες και τυχαίνει να περνούνε δίπλα σας ή να έρχονται καταπάνω σας οι λαχταριστοί ετούτοι πειρασμοί, το νου σας! Μη γυρίζετε να ιδείτε με τετράνοιχτα τα μάτια και το στόμα. Αυτός ο κίνδυνος είναι χειρότερος από της αφηρημάδας.
στ) Απ’ όλα τα τροχοφόρα να φοβάστε τα τζιπ και τα στρατιωτικά αυτοκίνητα. Και τις Κυριακές τα υπεραστικά λεωφορεία, τρέχουν με διπλή φόρα, για να κάνουν όσο μπορεί περισσότερες διαδρομές. Και καλού κακού να μην μπαίνετε σε λεωφορεία τις Κυριακές
ζ) ‘Οταν ακούγετε πίσω σας κορνάρισμα, να μην τρέχετε. Να σταματάτε. Αντί να κοπείτε μοναχός σας στα σίγουρα, ενδέχεται να μη σας κόψει ο σοφέρ.
η) Να έχετε ως δόγμα ετούτο: καλύτερα μισήν ώρα αργότερα στη δουλεία σας ή στο σπίτι σας παρά μισήν ώρα νωρίτερα στο Νοσοκομείο ή στο Νεκροταφείο.
θ) Αν οπωσδήποτε είσαστε γεννημένος να κοπούνε τα πόδια σας, καλύτερα να έχετε ξύλινα, γιατί μπορείτε να τ’ αντικαταστήσετε.
ι) ‘Ολες αυτές τις σκοτούρες τις αποφεύγετε, αν είσαστε αρκετά έξυπνος, ώστε να διορισθέιτε σε καμιάν ανώτερη διοικητική θέση ή στην ΑΜΑΓΚ*. Τότε τις σκοτούρες θα τις έχουν οι άλλοι.
________________________________
*Πρόκειται για την Amag ( American Mission for Aid to Greece – Αμερικανική Αποστολή για τη Βοήθεια στην Ελλάδα).
Μια σύντομη παρουσίαση του βιβλίου απο τον Νικο Σαραντάκο: ΕΔΩ
–
